I. NA'LII. Ma ka Baibala, aole pili keia huaolelo, alii, i ka Moi wale no, i kekahi manawa, pili no i na'lii malalo iho, a i na luna hoi o ke kulanakauhale. Pela i oleloia, o Mose, 'He alii oia iloko o Iesuruna,' oia o Iseraela, Kan. 33:5; o Mose ka luna, ke alakai o kona poe kanaka, aole nae he alii ia e like me Davida laua o Solomona. No ia mea, aole pono e kahaha kakou no ko Iosua hoopio ana i na'lii he kanakolukumamakahi ma kela aina uuku o Kanaana, Ios, 12:9-24. I ae la o Adonibezeka, he kanahiku alii ana i hoopio ai, Lun. 1:7. E nana hoi 1 Nalii 4:21. Ua like paha keia poe alii me ka poe Seika Arabia i keia wa e noho nei. Aole alii o ka Iseraela a hiki i ka wa o Saula. Ua hooponoponoia lakou, i ka wa mua loa, e na lunakahiko, pela ma Aigupita; mahope ae, e na luna a ke Akua i hoonoho ai, e like me Mose a me Iosua; alaila, e na lunakanawai, e like me Oteniela, Ehuda, Gideona, Samuela; a mahope mai, e na'lii, e like me Saula, Davida, Solomona. He poe kanaka ponoi ka Iseraela na ke Akua, nolaila he aupuni Akua ko lakou aupuni. Na ke Akua i haawi mai na kanawai no lakou; nana no i hoonoho na luna aupuni no lakou; ia lakou e hoolohe i keia mau kanawai a me keia mau luna 'iloko o ka Haku;' a ina i loaa ia lakou ke kanalua, pono e ninau i ke Akua, ke Poo o ke aupuni, e like me ka olelo a Isaia, 'O Iehova no ko kakou lunakanawai, o Iehova ka mea kau i ke kanawai maluna o kakou, o Iehova ko kakou alii,' Is. 33:22. Ua hoonaukiuki lakou i ke Akua i ko lakou nonoi ana i alii maluna o lakou, me he mea la ia e hoowahawaha i ko Iehova noho alii ana maluna o lakou, 1 Sam. 8:7. Aka, ua mau aku ko Iehova noho alii ana maluna o lakeu, i ko lakou noho ana malalo o Saula ma. ka hoomanakii, he kipi ia i ke aupuni. O kona buke hemolele ko lakou buke kanawai. Na ke kaula, a na ke kahuna-nui o Iehova i poni ai ke alii, nana i kau ke leialii ma kona poo a me ke kookoomoi ma kona lima, Kan. 17:15, 18-20; 1 Sam. 10:1; 12:12-15; 2 Sam. 1:14, 21; 1 Nalii 1:39; 2 Nalii 9: 1-6; 11:12; Hal. 21:3. Ma ka waha o na kaula, hoike mai ke Akua i na mea e pono ai ke aupuni, a lilo no keia poe kauwa a ke Akua i mau kanaka lawelawe ma na oihana kumu, a me na hana nui iloko o ke aupuni. A i ka hoolohe ana o na'lii a me na kanaka i ka ke Akua, pomaikai lakou, a no ka haalele ana i ke Akua, loaa ia lakou ka poino. Ua maheleia ka Iseraela i aupuni elua o Iuda a me Iseraela, o ke aupuni o Iseraela ka i haalele mua i ka hoolohe ana i ka ke Akua, 2 Oihlii. 13:4-12; nolaila oia ke aupuni i pau e, mahope o ka make ana o Solomona elua haneri kanalimakumamaha makahiki, M. K. 975- 721; he umikumamaiwa ona mau alii o na ohanaalii he iwa. O ke aupuni o Iuda ua mau aku ia no na makahiki ekolu haneri me kanawalu-kumamahiku, mai ke kaawale ana, M. K. 975-588, a he umikumamaiwa alii no ka ohana a Davida.